Kruistocht in zwembroek
DsWeekblad & OneWorld | 10 september 2012

Voor het eerst werd de Mr Gay World competitie, een soort Miss Universe voor homo’s, op Afrikaanse bodem gehouden. De deelname van twee zwarte Afrikaanse mannen zorgde voor opschudding.

Felle lichten schijnen op wasbordjes en strakke zwembroeken in een theater in het Zuid-Afrikaanse Johannesburg. Ruim twintig mannen paraderen op blote voeten over het podium en lachen hun tanden bloot. Op het rode pluche klappen honderden fans de mannen toe en becommentariëren hun uiterlijk.
Een vrij tengere jongen loopt naast de getrimde kandidaat uit Tsjechië. Zijn houding en gezichtsuitdrukking is minder zelfverzekerd. Robel Hailu vertegenwoordigt Ethiopië, waar homoseksualiteit illegaal is en je er jaren voor de bak in kan. De toeschouwers fluiten bemoedigend. Er is een gevoel van trots voor de Afrikaanse kandidaten.
In ruim 35 Afrikaanse landen is homoseksualiteit illegaal. De straffen variëren van geldboetes tot de doodstraf. En in verschillende landen liggen voorstellen op tafel om straffen te verhogen. Dat de wedstrijd in een Afrikaans land werd gehouden was daarmee al omstreden, maar baanbrekend was de deelname van de 24-jarige Hailu uit Ethiopië en de 25-jarige Wendelinus Hamutenya uit Namibië. Nog nooit deden zwarte Afrikaanse mannen mee aan de wedstrijd.

Het is anderhalve week voor de finale en kandidaat Hailu zit op de bank van een vriend in Pretoria. Onder hem ligt een deken en een kussen. Hij had wel verwacht dat zijn deelname controversieel zou zijn bij zijn landgenoten maar niet dat hij zou moeten vrezen voor zijn leven. Hailu woont al een jaar in Zuid-Afrika als student maar ontvluchtte de buurt waar hij woonde na bedreigingen.
Hailu kreeg klappen van drie Ethiopische mannen bij de ingang naar zijn flat in Pretoria die hem de duivel noemden, vertelt hij. Herhaaldelijk wordt hij door anonieme mannen gebeld die in het Amhaars zeggen dat hij zijn homoseksualiteit met de dood moet bekopen. Hailu dook onder. Het oude bankstel waar hij op zit is nu zijn bed en de huiskamer zijn gevangenis. Hij is bang om de straat op te gaan.
Hailu ligt veel wakker. Niet alleen uit angst, maar ook omdat zijn ouders alle banden met hem hebben verbroken. Ze wisten niet dat hij homo was en kwamen erachter door de aankondiging van zijn deelname in de media. Het klinkt op zijn zachts gezegd nogal onhandig om het zijn ouders op deze manier te laten ontdekken maar het is alsof hij geen andere manier zag. Hij was te bang voor hun reactie.
Hailu’s beste vriend Jafed op de universiteit in Addis Abeba was ook homoseksueel. Toen Jafed uit de kast kwam, sloten ze hem op in een kamer en gaven hem eten via een luikje in de deur. “Ze zagen hem als een dier ,” vertelt Hailu die via zijn raam wekelijks met hem sprak. “Na een jaar nam hij zijn leven door zich op te hangen. In een afscheidsbrief schreef hij aan Hailu ‘ik ben nu dood, jij moet iets voor homo’s doen.’
De noodkreet van zijn beste vriend is de voornaamste reden dat Hailu meedoet aan de verkiezing. Hij hoopt dat het hem een kans biedt om zijn verhaal te vertellen. “Wie kan er beter winnen dan iemand uit een repressief land als ik?”

Hij wordt gesterkt door de woorden van de kettingrokende Afrika-directeur van de wedstrijd Coenie Kukkuk op de eerste avond van de wedstrijd. Kukkuk heeft een aparte persconferentie belegd voor de Afrikaanse kandidaten in het luxe hotel in Johannesburg waar alle deelnemers verblijven. Doel van de wedstrijd is om een jaarlijkse ambassadeur te kiezen die zich kan inzetten voor homorechten, benadrukt de advocaat. “Dit is geen schoonheidsverkiezing. De zwembroekronde is er alleen maar om aandacht te trekken.”
Veel van de deelnemers komen uit landen waar homoseksualiteit legaal is zoals Canada en Nederland. Ze strijden niet alleen met elkaar in de show vol glitter en glamour maar ook in de dagen voorafgaande aan het podium. Volgens het handboek van de wedstrijd moet de jury letten op lichaamshouding, elegantie, charisma, leiderschapskwaliteiten, visie en welbespraaktheid.
Mr Gay Namibië Hamutenya staat in het hotel zenuwachtig te wachten voor de deur voor zijn interview met de jury, een belangrijk onderdeel van de competitie. Hij leest zijn aantekeningen door. Hamutenya neemt de verkiezing uiterst serieus. In Namibië volgde hij spraaklessen en ging hij op een streng dieet dat Afrika-directeur Kukkuk hem e-mailde. In zijn koelkast lag enkel nog fruit, groenten en eieren. De kilo’s vlogen eraf.
Eén van de Europese kandidaten loopt langs hem op. ‘Oh, la, la,’ klakt Hamutenya zijn tong tegen zijn gehemelte. Hij volgt de blonde man met zijn ogen. “Hij is knap maar geen concurrentie,” zegt hij vastbesloten. Net als Hailu is hij er zeker van dat de beker in Afrika blijft. “Waar kan deze titel beter tot zijn recht komen dan hier?”, haalt hij zijn schouders op.
Hamutenya wil laten zien dat er ook Afrikaanse homo’s bestaan. Hij doelt op de mythe dat homoseksualiteit on-Afrikaans zou zijn. Verschillende Afrikaanse presidenten hebben gepropageerd dat homoseksualiteit een overgewaaide westerse modegril is en ingaat tegen Afrikaanse tradities. Maar de koloniale machten importeerde niet homoseksualiteit maar juist de openlijke afkeer ertegen. In koloniale wetten werd homoseksualiteit of sodomie verboden. De wetboeken werden in veel landen nooit aangepast.
Homofobie heeft ook religieuze wortels. Missionarissen die het christendom verspreidden, maakten grote delen van Afrika diep religieus. Homoseksualiteit wordt gezien als een zonde. Homo’s zouden deel zijn van Soddom en Gomorra, steden die in de Bijbel door God werden verwoest in een regen van zwavel en vuur vanwege de morele verdorvenheid van de inwoners.
Toen Hamutenya zijn vader zeven jaar geleden vertelde dat hij van mannen hield, belde hij de politie en liet hem afvoeren naar de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis van Windhoek. In Namibië is homoseksualiteit nog illegaal maar de wet wordt niet actief toegepast. Dat betekent niet dat er geen homofobie bestaat.
Na zijn verkiezing als Mr Gay Namibië werd Hamutenya door twee man in elkaar geslagen en berooft. Hij wijst naar de littekens op zijn neus en hoofd. De mannen noemden hem moffie, een scheldwoord voor homo’s, en eisten het prijzengeld dat hij bij Mr Gay Namibië had gewonnen. Hamutenya belandde in het ziekenhuis. Hij twijfelt of de aanval met homohaat te maken had of een gewone beroving was.
Hamutenya is een trotse homoman en niet bang zichzelf te laten zien. Hij loopt zelfs met zijn scherp met daarop Mr Gay Namibië door de straten van Windhoek. Inmiddels heeft zijn familie hem geaccepteerd. Ze zwaaiden hem uit toen hij naar Zuid-Afrika vertrok voor de wedstrijd. “In Namibië gaat het langzaam beter als het gaat om acceptatie van homo’s,” zegt Hamutenya. Onlangs stond hij voor het eerst in de geschiedenis op een homo-praalwagen tijdens een soort carnavalsoptocht in hoofdstad Windhoek. De Ethiopiër Hailu kan daar in zijn land alleen maar van dromen.
Hamutenya wordt naar binnen geroepen. De jury zit achter een lange tafel en vuurt vragen op hem af. Het heeft een soort intimiderend Idols-gevoel. ‘Homo’s denken dat ze speciaal zijn. Wat maakt jou speciaal?’, vraagt een jurylid. En: ‘Hoe kunnen we Afrika van buitenaf het beste steunen op het gebied van homorechten?’ Ook Hailu krijgt een kruisverhoor. ‘Komende uit Ethiopië denk je dat de internationale media je meer of minder serieus neemt en waarom?’
De kandidaten druipen moe af naar de villa’s die ze delen op het hotelcomplex. Dit was het onderdeel waar ze het meest tegenop zagen. De deelnemers ploffen op de bankstellen in de gezamenlijke woonkamer en roddelen ze over ontstane ‘romances’ onder de kandidaten en delen hun persoonlijke verhalen. Er is Chavdar uit Bulgarije die ontslagen is omdat hij meedoet aan de wedstrijd en Christopher uit Chili die huilend vertelt dat zijn vader hem nooit meer wil zien. Mr Gay Ethiopië Hailu wordt onder de kandidaten gezien als heldhaftig. En hij bloeit op. Na wekenlang in angst te hebben geleefd op zijn onderduikadres voelt hij zich vrij. “Hier is iedereen homo, ik voel geen schaamte.” Hij probeert zo min mogelijk te denken aan het einde van de wedstrijd. Dit is zijn veilige cocon.
Het is de avond van de grote show. In de coulissen drukken kandidaten zich op om hun spieren nog beter tot hun recht te laten komen. Ze maken zich op voor de zwembroekronde. De Afrikaanse kandidaten kijken toe. Hamutenya knijpt in de kont van Mr Gay Nieuw-Zeeland. ‘You naughty boy,’ draait hij zich lachend om.
“Dit is het moment waar ik op heb gewacht,” zegt Hamutenya. “Ik ben klaar om Namibië en de rest van Afrika trots te maken.” Hij trekt een maatpak aan voor de volgende ronde. De show is al twee uur gaande en de jury heeft een eerste keuze gemaakt. Van de 22 kandidaten gaan er maar tien naar de volgende ronde. De gezichten van Hailu en Hamutenya staan strak. Een jurylid noemt de finalisten. Ze zitten er niet bij.
Teleurgesteld druipt Hamutenya af naar de kleedkamer. Hij schopt zijn schoenen uit. “Geef Afrika de titel zodat we zelf kunnen vechten voor onze rechten,” zegt hij ferm. “Wat hebben we verkeerd gedaan?” Hailu blijft in de coulissen rondhangen met de andere verliezers. Hij wil zien wie wint.
In de wandelgangen doet de jury hun keuze uit de doeken. “We verkopen een product en de winnaar moet zichzelf kunnen uiten en charismatisch zijn,” zegt het Australische jurylid Andrew Creagh. “We hebben een Mr Gay World nodig die goed kan praten en er goed uitziet om media aandacht te krijgen.” Afrika-directeur Kukkuk gooit het verlies van Hailu en Hamutenya op onervarenheid. “We konden hen niet zomaar naar voren schuiven want dan zouden we onze standaarden verwateren.”
De 32-jarige Andreas Derleth, een vriendelijke reus uit Nieuw-Zeeland van Duitse afkomst met niet alleen het accent van Arnold Schwarzenegger maar ook zijn schouderomvang, neemt de titel mee naar huis. Hailu steekt schril tegen de spierbundel af. Terwijl hij zijn tas inpakt in de kleedkamer vraagt hij zich af of hij ooit nog terug naar Ethiopië kan.





Dit artikel komt van www.ellesvangelder.nl